ԵՍԱՆՈ ԱԿԻԿՈ (1878-1942)

Առաջաբանը և Եսանո Ակիկոյի թանկաների թարգմանությունը` Հրանտ Ալեքսանյանի: Տպագրվել է «Գեղarm» հանդեսի 2004-ի սեպտեմբերի համարում:

19-20-րդ դարերի սահմանաբաժանը ճապոնական մշակույթում ուշագրավ մի շրջան է: Այսպես կոչված Մեյձիի վերականգնումը 1868թ. Երկիրը բացել էր երեքհարյուրամյա մեկուսացումից հետո, երբ եվրոպական վաները մուտք ունեին միայն հարավային երկու նավահանգիստ, իսկ երկիրը լքած ճապոնացիներին սպառնում էր մահապատիժը: 19-րդ դարավերջին Արևմուտքի ազդեցությունը ուղղակի ներխուժել էր Ճապոնիա: Այդ ալիքի վրա, նաև` ավանդույթների բարեփոխման գիտակցությամբ` ծագել են բանաստեղծական, ընդհանրապես` գրական տարբեր հոսանքներ, միավորումներ ու ամսագրեր: «Ռոմատիզմի ոսկե կայծակները» (Ն. Գումիլյով) շանթահարել են ճապոնացի շատ գրողների, որոնք հավաքվել էին ռոմանտիկական «Առավոտյան աստղի դպրոցում»: Այդ դպրոցի ոգին էր Եսանո Ակիկոն:

Նրա առաջին թանկաները տպագրվել են «Առավոտյան աստղ» ամսագրի էջերում, որի գլխավոր խմբագիրն էր հայտնի բանաստեղծ Եսանո Թեկկանը: Նա էլ դարձել է Ակիկոյի քնարերգության հերոսը...

Բանաստեղծուհու ետևից գնացել են ուրիշ հեղինակներ. Նրանք, յուրացնելով Ակիկոյի նվաճումները, ստեղծել են աշխարհի մի նոր պատկեր, պահպանելով հնգատողյա բանաստեղծության և նախկին ձևը, և ժանրային սկզբունքները:

Այդ վերափոխման ապշեցուցիչ օրգանականությունը ճապոնական մշակույթի առեղծվածներից է: Ճապոնական մշակույթը ունակ է ներընկալել ու վերամշակել ամենատարատեսակ ազդեցություններ` հինչինականը, 19-20-րդ դարերի եվրոպականը,- միաժամանակ մնալով ինքնատիպ, պահպանելով ավանդական կանոնիկ ձևերը Կաբուկի թատրոնի, հագակու երաժշտության, երեքտողյա հոքու կամ թանկա բանաստեղծության նմանությամբ, առանց տեսանելի հակասությունների ներառելով արևմտյան սիմֆոնիկ երաժշտությունը, դասական բալետը կամ ազատ բանաստեղծությունը...

***

Ընդամենը կեսը սիրո-

Անպատասխան սեր,-

Բայց մի՞թե ավելի շողուն չէ,

Քան կուրացնող արևը

Երկնքի սառը անհունում...

***

Կիթառի թախծոտ նվագը

Խառնվեց զանգերի խուլ ղողանջին:

Անբարեհունչ էր միաձուլումն այդ, բայց-

Ինքս եմ զարմանում-

Արձագանքեց սիրտս ուրախությամբ:

***

Օ Մեդուզա աստվածուհի, աղաչում եմ`

Քարացրու ինձ քո հայացքով,

Որ երազի մեջ անգամ

Անշարժ մնամ,

Մինչև կգա Նա:

***

Ճերմակին են տալիս իմ ուսերը-

Լողանում եմ գյուղական տաշտի մեջ,-

Ինչ-որ մեկը տեսնելով` մտածում է-

Ճերմակ շուշանի կոկոններն են

Այնտեղ ցողվում ջրով ամառային:

***

Սոսկ մի հյուր, որ

Ձեռքն իր հպել է

Իմ տան դռանը, և

Տունն իմ տաճար դարձավ:-

Գարնանային տեսիլք:

***

Երազում եմ, որ

Այտերդ կարմրեն սպասումից,

Երբ լեռնային հյուղակի մեջ

Ես տենդագին խառնեմ

Կրակը փոքրիկ օջախի:

***

Ահա այսպես`

Խոնարհված գրասեղանի վրա,

Սիրուց արցունքաքամ եմ լինում`

Կրճատելով մինչև մահն ընկած

Ժամանակն ու ճամփան:

***

Սինանո գետի արծաթի վրա

Անմահ ճայերը

Օդը գծագրում են առանց հոգնության-

Ընդգրկում թևերով

Հեռաստաններն անծայրածիր:

***

Ինչպես օրերն անցյալ,

Երբ աշխարհի վշտերը

Սիրով եմ կոչել,

Այդպես ներկայիս ուրախությունները

Կանվանեմ մահվամբ:

***

Անձրև պատուհանից այն կողմ:

Աշնան ամպամած օրն այս

Ու՞մ հետ ես մի խոսք փոխանակեմ:

Ուրախ կլինեմ, եթե կարողանամ

Խոսել քո լռած սրտի հետ: